HAKİKATLERİN ÖZÜ
(Zübdet'ül Hakâik)
Anadolu’da Mevlana ve Sadrettin Konevi hazretlerinin yaşadığı, çağlar ötesine ışık tutacak eserleriyle ilim, irfan yaydığı dönemlerde Türkistan-Horasan’ın Nesef şehrinde de bir başka tasavvuf üstadı, M.Aziz Nesefi hazretleri yaşadığı bölgeyi aydınlatmış ilmiyle. Büyük üstadlar insanlara aradıklarını bulmaları için yardımcı olmak amacıyla rehber olacak eserler bırakmışlar hep arkalarında. Hekimlik mesleğinin yanı sıra hayatını hakikati aramakla geçiren M.Aziz Nesefi hazretleri de;
“Keşf’ül Hakâik” (Hakikatlerin Keşfi)
“Beyanü’t Tenzil”
“Maksad-ı Aksâ “ (Son Gaye)
“Kitab’ul-İnsan-ı Kâmil” gibi bir çok eser bırakmış.
Öğrencilerinin isteği üzerine Keşf’ül Hakâik adlı eserini sadeleştirerek yeniden kaleme aldığı “Zübdet’ül Hakâik” (Hakikatlerin Özü) adlı eserinde Aziz Nesefi hazretleri, gizli oldukları için kavranamayan manaları en kısa ve açık bir anlatımla dile getirdiğini söylüyor.
Aziz Nesefi hazretleri bu risalesini yazarken farklı bir tarz kullanmış; açıklamasına esas aldığı bir konuyu, üç grup insan idrakının o konu hakkındaki görüşlerini aktararak, üç temel ilke üzerinden sürdürmüş anlatımını. Bu üç grup insan, kendi ifadesiyle;
Şeriat Ehli,
Hikmet Ehli,
Vahdet Ehli
Konuları ele alırken hitabettiği bu üç grup insan anlayışını kısaca açıklarsak Nesefi hazretlerinin risalesini böyle bir hitap tarzı uygulayarak yazmasının anlamı da açıklık kazanacak.
Şeriat ehli, Allah’ı bilme yolunda şeriatı, yani uyulması gereken emir ve yasakları, ibadetleri, kurallar bütününü amaç edinmiş, bunların tamamının eksiksiz yerine getirilmesiyle kendisini sorumlu ve yükümlü bilip, bütün hakikatin o kurallarda olduğunu sanan insan grubu. Bu gruptaki insanlar için dini yaşantı sadece görev bilincinden ibaret. Yerine getirilmesi gereken bir takım hareketleri görev bilip, bu görevler yerine getirildiğinde cennete gideceğini umduğu için de bu ibadetleri eksiksiz yapmayı amaç edinmiş insan grubuna denilmekte şeriat ehli.
Hikmet ehli ise kısaca filozoflar. Hakikat arayışında düşünsel olarak belli seviyelere ulaşıp, bu seviyeleri hal olarak yaşamamış, sözsel ifadede kalmış olanlar. Bilgi birikimi olarak alim sayılacak seviyede olsalar da, sahip oldukları bu bilgiyle İbn Arabi hz.lerinin ifade etmiş olduğu gibi “Bilgi-bilen-bilinen bütünlüğüne” ulaşamamış olanlar. Bu grubu temsil eden bilinç seviyesini ayırd etmede Mevlana hazretlerinin yaşantısı çok güzel bir örnektir. Mevlana hazretleri Şems-i Tebrizi ile karşılaşmadan önce de alim bir kişidir. Çok iyi bir eğitim almış, babası tarafından küçük yaşlardan itibaren bilgilendirilmiş, öğrenciler yetiştiren, medresede dersler veren bilgi düzeyi çok yüksek biridir. Ancak bu bilgileriyle aynı varlık olmasına, bilgileriyle bütünleşmesine, bildiklerini hal olarak da yaşamasına hayatına giren Şems-i Tebrizi vesile olmuştur.
İşte Aziz Nesefi hazretlerinin hikmet ehli olarak bahsettiği bu grup, hakikati arama yolculuğunda bilgi düzeyi çok yüksek, ancak bu bilgilerini hal ilmi haline getirmemiş insan grubudur.
Vahdet ehline gelince; alemdeki çeşitliliğin ve çokluğun ardındaki TEK’liğin sırrına ulaşmış, bu sırrı hal olarak yaşayan insan grubudur vahdet ehli. Kendi içsel yolculuğunda, miracında yükselmiş, aslolan sorumluluğunu idrak edip, kamil insan olanlardır.
Bu insan grupları ile ilgili aynı ayrımı İbn Tufeyl’in Hayy İbn Yakzan romanında da görmek mümkün. İfade tarzları, anlatımları farklı olsa da özündeki verilmek istenen aynı. Romandaki Absal, Salaman ve Hayy karakterleriyle sembolleştirerek İbn Tufeyl de şeriat ehlinin, hakikat ehlinin ve vahdet ehlinin görüşlerini, inançlarını anlatır.
Aziz Nesefi hazretleri kitabında hitabettiği bu insan grupları arasında bir tercih yapmadan, sohbet tarzında ifadelerle işlemiş konuları. Kitap üçer bölüm içeren iki baptan oluşmakta. Konular ise kitabın adından da anlaşılacağı üzere hakikat yolunda yolcu olanların mutlaka sormak durumunda kaldıkları sorular.
Mesela; İlim mi maluma tabidir? Malum mu ilime tabidir? ( Bilgi mi bilinene tabidir? Bilinen mi bilgiye tabidir?) Bu soruya şeriat ehli, hikmet ehli ve vahdet ehlinin verdikleri cevaplar, yani inanışları var Nesefi hazretlerinin doğrudan hitap ederek sürdürdüğü anlatımında.
Kitabın İnsan Yayınevi ve Kitsan Yayınevinden çıkan iki ayrı baskısı mevcut. Her iki baskısını da okumayı tercih ettiğim için ikisini de aldım. Düzgün bir Türkçeyle, düzgün cümlelerle ve ayrıntılı dipnotlarla okumak isteyenler İnsan Yayınevinden çıkan baskıyı, benim gibi gözlükle okumak zorunda olanlar ise daha büyük harflerle, daha kolay okunabilir olduğu için Kitsan Yayınevinden çıkan baskıyı tercih edebilirler.
“Keşf’ül Hakâik” (Hakikatlerin Keşfi)
“Beyanü’t Tenzil”
“Maksad-ı Aksâ “ (Son Gaye)
“Kitab’ul-İnsan-ı Kâmil” gibi bir çok eser bırakmış.
Öğrencilerinin isteği üzerine Keşf’ül Hakâik adlı eserini sadeleştirerek yeniden kaleme aldığı “Zübdet’ül Hakâik” (Hakikatlerin Özü) adlı eserinde Aziz Nesefi hazretleri, gizli oldukları için kavranamayan manaları en kısa ve açık bir anlatımla dile getirdiğini söylüyor.
Aziz Nesefi hazretleri bu risalesini yazarken farklı bir tarz kullanmış; açıklamasına esas aldığı bir konuyu, üç grup insan idrakının o konu hakkındaki görüşlerini aktararak, üç temel ilke üzerinden sürdürmüş anlatımını. Bu üç grup insan, kendi ifadesiyle;
Şeriat Ehli,
Hikmet Ehli,
Vahdet Ehli
Konuları ele alırken hitabettiği bu üç grup insan anlayışını kısaca açıklarsak Nesefi hazretlerinin risalesini böyle bir hitap tarzı uygulayarak yazmasının anlamı da açıklık kazanacak.
Şeriat ehli, Allah’ı bilme yolunda şeriatı, yani uyulması gereken emir ve yasakları, ibadetleri, kurallar bütününü amaç edinmiş, bunların tamamının eksiksiz yerine getirilmesiyle kendisini sorumlu ve yükümlü bilip, bütün hakikatin o kurallarda olduğunu sanan insan grubu. Bu gruptaki insanlar için dini yaşantı sadece görev bilincinden ibaret. Yerine getirilmesi gereken bir takım hareketleri görev bilip, bu görevler yerine getirildiğinde cennete gideceğini umduğu için de bu ibadetleri eksiksiz yapmayı amaç edinmiş insan grubuna denilmekte şeriat ehli.
Hikmet ehli ise kısaca filozoflar. Hakikat arayışında düşünsel olarak belli seviyelere ulaşıp, bu seviyeleri hal olarak yaşamamış, sözsel ifadede kalmış olanlar. Bilgi birikimi olarak alim sayılacak seviyede olsalar da, sahip oldukları bu bilgiyle İbn Arabi hz.lerinin ifade etmiş olduğu gibi “Bilgi-bilen-bilinen bütünlüğüne” ulaşamamış olanlar. Bu grubu temsil eden bilinç seviyesini ayırd etmede Mevlana hazretlerinin yaşantısı çok güzel bir örnektir. Mevlana hazretleri Şems-i Tebrizi ile karşılaşmadan önce de alim bir kişidir. Çok iyi bir eğitim almış, babası tarafından küçük yaşlardan itibaren bilgilendirilmiş, öğrenciler yetiştiren, medresede dersler veren bilgi düzeyi çok yüksek biridir. Ancak bu bilgileriyle aynı varlık olmasına, bilgileriyle bütünleşmesine, bildiklerini hal olarak da yaşamasına hayatına giren Şems-i Tebrizi vesile olmuştur.
İşte Aziz Nesefi hazretlerinin hikmet ehli olarak bahsettiği bu grup, hakikati arama yolculuğunda bilgi düzeyi çok yüksek, ancak bu bilgilerini hal ilmi haline getirmemiş insan grubudur.
Vahdet ehline gelince; alemdeki çeşitliliğin ve çokluğun ardındaki TEK’liğin sırrına ulaşmış, bu sırrı hal olarak yaşayan insan grubudur vahdet ehli. Kendi içsel yolculuğunda, miracında yükselmiş, aslolan sorumluluğunu idrak edip, kamil insan olanlardır.
Bu insan grupları ile ilgili aynı ayrımı İbn Tufeyl’in Hayy İbn Yakzan romanında da görmek mümkün. İfade tarzları, anlatımları farklı olsa da özündeki verilmek istenen aynı. Romandaki Absal, Salaman ve Hayy karakterleriyle sembolleştirerek İbn Tufeyl de şeriat ehlinin, hakikat ehlinin ve vahdet ehlinin görüşlerini, inançlarını anlatır.
Aziz Nesefi hazretleri kitabında hitabettiği bu insan grupları arasında bir tercih yapmadan, sohbet tarzında ifadelerle işlemiş konuları. Kitap üçer bölüm içeren iki baptan oluşmakta. Konular ise kitabın adından da anlaşılacağı üzere hakikat yolunda yolcu olanların mutlaka sormak durumunda kaldıkları sorular.
Mesela; İlim mi maluma tabidir? Malum mu ilime tabidir? ( Bilgi mi bilinene tabidir? Bilinen mi bilgiye tabidir?) Bu soruya şeriat ehli, hikmet ehli ve vahdet ehlinin verdikleri cevaplar, yani inanışları var Nesefi hazretlerinin doğrudan hitap ederek sürdürdüğü anlatımında.
Kitabın İnsan Yayınevi ve Kitsan Yayınevinden çıkan iki ayrı baskısı mevcut. Her iki baskısını da okumayı tercih ettiğim için ikisini de aldım. Düzgün bir Türkçeyle, düzgün cümlelerle ve ayrıntılı dipnotlarla okumak isteyenler İnsan Yayınevinden çıkan baskıyı, benim gibi gözlükle okumak zorunda olanlar ise daha büyük harflerle, daha kolay okunabilir olduğu için Kitsan Yayınevinden çıkan baskıyı tercih edebilirler.
 | HAKİKATİN ÖZÜ (Zübdet'ül Hakâik) YAZARI: M.Aziz Nesefi Yayınevi:Kitsan Yayınevi SADELEŞTİREN:Vahdet Mahir YAY.TARİHİ:2000 |  | HAKİKATLERİN ÖZÜ (Zübdet'ül Hakâik) YAZARI: M.Aziz Nesefi YAYINEVİ:İnsan Yayınevi HAZIRLAYAN: M.Murat Tamar YAY.TARİHİ: 2007 |
| ETİKETLER: M.Aziz Nesefi, Hakikatin Özü, şeriat ehli, hikmet ehli, vahdet ehli, zübdet'ül hakaik |
RSS Feed
